Preso

Euskara gure kulturako ezaugarri handienetariko bat da, gure kulturaren adierazle, besteengatik ezberdin egiten gaituena. Frankoren garaian zapaldua izan zen, barroteen artean isolatua, baina bera hil eta preso izandako hizkuntza horrek askatasuna lortu zuen.

Egun, nahiz eta libre izan gure ezpainen barruan gatibu dago, ezbaitiogu aukerarik ematen mundura zabal dadin. Gu izan ginen honen askatauna ohikutzan genuenak baina gu geu gara gure ixiltasunarekin berriro espetxeratzen hari garenak. Gu gara benetako errudunak, gu gara hiltzaileak.

Euskara berpizteko saiakuntzak egin ziren, horien artean Joxean Artze dugu honako esaldi hau esanez: hizkuntza bat ez da galtzen ez dakitenek ikasten ez dutelako dakitenek erabiltzen ez dutelako baizik” eta baita oskorri taldeak  “euskal herrian euskaraz” abestiarekin.   Baina badirudi saiakuntza hauek hutsean gelditu direla, ez direla nahikoa izan, haien ekimenek porrotean geratu behar dutela, hori baita egiten ari garen bidea. Hainbat pertsonen borroka, sufrimenduaren osteko lorpena, mugarik gabeko putsu sakon batera erortzen uzten ari gara.

Mikel laboak bere lanean zera dio “nere hortzetan itzaliko den azken antzia beste batenetan loratuko den lehen irria izango da”, gure hizkuntza izan daiteke gure azken antzia, beste batenetan loratu daitekena, haiek izan zirelako gara, garelako izango dira. Ez dezagun biharko utzi, berandu izan daiteke eta.

Euskara gure eremuetatik kanpo

               Aurreko sarreretan aipatu bezala, denok dakigun moduan euskara euskaldunok defendatzen dugun jatorri ezezaguneko hizkuntza bat da. Baina Euskal Herrian bizi garenok ez ezik, munduko beste lurralde batzuetako biztanleek ere hizkuntza honen inguruko interesa dute.

                Hizkuntza ez ezik euskal kultura ere ezagutu nahi duten pertsona asko daude eta horren bultzatzailea dira Etxepare Institutuak duen Irakurle programan parte hartzen duten euskara eta euskal kulturaren irakasleak.

                Irakurle hauek Bartzelonako unibertsitate autonomoan, Brno unibertsitatean (Txekiar errepublika), Berlineko unibertsitatean (Alemanian) …  aritzen dira. Denek diote gauza bera, guretzako atzerritarrak diren horiek guregana hurbildu nahi dutela eta gure ohiturak, hizkuntza, kultura ezagutuz. Interes oso handia dute Euskal Herriarekiko lagunak dituztelako bertan, oporraldia igaro dutelako euskal lurralderen batean …

                Azken horren adibide da esaterako Ana Pérez. Madrildarra da, orain euskara irakaslea da bertan. Euskal Herrira oporretan etorri zen, bertako hizkuntzarekin maitemindu zen, eta berak dioen bezala “Asko gustatzen zait Euskal Herrira joatea oporrak pasatzera, ba zerbait jakin beharko nuke”.  Duela 15 bat urte hasi zen euskara ikasten, eta hiru urteren buruan utzi egin behar izan zuen, baina iaz berriro berreskuratu zituen ikasketak.

               

                Ondoren agertuko den bideoan ikusten den bezala, atzerritarrek gure kultura eta hizkuntza ikasteko interes oso handia dute, eta hori poztekoa da euskaldunontzat, gure hizkuntza eta nolabaiteko izaerak munduan toki handiagoa lortzen baitu. Baina honekin batera bertokoek hausnarketa sakon bat egin behar dugu, zergatik dute, edo behintzat adierazten dute, interes handiagoa gure kulturarekiko eta hizkuntzarekiko beste lurralde batzuetakoek guk geuk baino?

Euskara komunikabideetan

                Euskara, gure hizkuntza dena, hizkuntza zaharrenetarikoa da. Franco bizi zen garaian  debekatuta zegoen, baina Franko hil zenean legeek aldaketa batzuk jasan zituzten. Lege horien artean 10/1982 Legea dugu, azaroaren 24koa, Euskararen erabilera normalizatzeko oinarrizko legea.

                Lege honetan lehen tituluko kapitulu bakarrean agertzen den  5. artikuluaren bigarren zatiak dioen bezala, “ Euskal Herriko herritarrei honako funtsezko hizkuntza-eskubide hauek

aitortzen zaizkie: Aldizkariak eta irrati-telebistetako eta beste hedabideetako emanaldiak

euskaraz jasotzeko eskubidea”.

                Hasiera batean komunikabideetan euskara erabiltzeko zeuden aukerak urriak ziren, baina gaur egun badirudi aukera horiek haziz doazela.

Telebistan esaterako, duela urte batzuk euskarazko kate bakar bat besterik ez zegoen, baina orain badira beste kate batzuk ere. Kate osoa euskaraz baino ez den katerik ezagunena eitb 1 da, nahiz eta gehiago ere egon. Kate osoa euskaraz izan ez arren, badaude beste batzuk euskaraz zein gaztelaniaz ikus daitezkeenak, eitb 3 esaterako.

Irrati kateak ere euskarazkoak direnak ugariak dira, horien artean Euskadi Irratia, Euskadi Gaztea eta Bizkaia Irratia ditugu.

Aldizkarietan ere euskarak badu bere tokia egina. Herri zein ikastetxeetan egiten diren aldizkariez gain, badira aldizkari handiagoak ere, horien artean Egan aldizkaria,  1954tik aurrera euskara hutsean argitaratzen dena.

Gaur egun Internet ere komunikabiderako tresna da eta esan dezakegu euskarak baduela bere lekua hemen ere. Nahiz eta artikulu eta informazio asko gaztelaniaz, ingelesez, frantsesez nahiz beste hizkuntza batean egon, denborak aurrera egin ahala euskaraz lortu ditzakegunak ugariagoak dira. Beraz egin dezagun ahalegina gure hizkuntza denaren aldeko apustua eginez eta beharrezkoa zaigun informazioa euskaraz lortzen, hau baita gure hizkuntza.

Ipuin eta olerki lehiaketa

Herri askotan, Meñakan adibidez, literatur lehiaketak egiten dira, eta horrez gain, olerki lehiaketak egiteko aukera ere badago. Ekintza hauek, gehienetan udaletxeak antolaturikoak izaten dira, baina beste leku batzuetan berriz, lehiaketa hauek udaletxeak antolatu beharrean, mankomunitateak antolatzen ditu.

Kategoria ezberdinetan sailkatzen dira, literatur genero, hizkuntza maial edota adinaren araberakoak izan daitezkeelarik. Lehiaketa hauetan parte hartuz gero, irabazleek saria izaten dute. Saria desberdina izan daiteke, batzuetan dirua, bakoitzak nahi duenean gasta dezan eta beste batzuetan aldiz, baleak ematen dizkiete, elkar edo bestelako argitaletxeetan nahi dutena eros dezaten.

        Badaude udaletxe edo mankomunitate batzuk lehiaketako partaide guztiek idatzitako ipuinak edo olerkiak liburu batean biltzen dituztenak. Liburu hori partaideei eman egiten die, hala ere partaidea izan ez arren, gainontzekoek eskuratzeko aukera izaten dute, liburua salgai egoten baita.

       bihurtu idazle eta har ezazu parte zure herriko lehiaketetan! nahiz eta saria ez irabazi, zure lana arro- arro erakusteko aukera izango duzu eta besteen inbidia izango zara! ANIMATU

EUSKARA TXIKIEKIN BATERA HAZTEN DA

Denok izan gara ume. Denok izan dugu haurtzaro garaia. Denok izan dugu txikitan  pailazo desberdinen inguruan arratsaldea, edo kasu batzuetan egun osoa igarotzeko aukera.

                Pailazoak, aurpegia margoturik duten pertsonaiak dira, sudur gorri eta zapata handidunak, zelebreak, etxeko txikiengan irriak sortarazten dituztenak.  Mundu osoan zehar pailazo desberdin asko daude. Baina ez gara zertan mundura zabaldu behar, Euskal Herrian bertan ere pailazo asko daude. Horietako batzuk honako hauek dira: Txirri, Mirri eta Txiribiton; Hipo eta Tomax; Kiki, Koko eta Moko; Monda eta Lironda pailazoak; Pirritx eta Porrotx …

                Egun, guzti hauetatik ezagunenak, edo behintzat momentu honetan gehien ikusten, entzuten edo irakurtzen diren pailazoen istorioak Pirritx eta Porrotx-enak dira, nork ez du ezagutzen “maite zaitut” abestia? Nork ez du ezagutzen “katxiporreta” hitz famatua?, bai, beraiek dira, Pirritx eta Porrotx dira, irrien lagunak dira, Baina nola hasi ziren hauek?

                1.987 urteko Olentzero egunean izan zuten beraien lehenengo ekitaldia. Lasartearrak dira eta guztiak irakasleak. Euskararen inguruko mugimenduetan aritzen ziren eta Olentzeroa antolatzen zuten Lasarte-Orian euskara bultzatzeko. Urte batean pailazoz mozorrotzea eta gitarra batekin abestiak abestera irtetea erabaki zuten. Beranduagoa euskararen maratoia egin zen eta bertan bigarren ekitaldia egin zuten. Honela beste hainbat lekutatik deituak izan ziren eta ezagunak egin ziren.

                Pailazo hauen helburu eta asmoa euskara bultzatzea zen eta da. Euskara gure hizkuntza baita, Euskal Herrian bizi garenon hizkuntza. Horretarako abesti sinple eta erakargarriak egiten dituzte, baita antzezlanak ere. Hauek erabiltzen dituzten teknikak, irakasleontzako baliagarriak izan daitezke, haurrak motibatzeko daukaten modua egokia dela ukaezina baita, hauek izaten duten arreta ikusirik. Jolasen bitartez, abestien bitartez … baloreak, edukiak etab. transmititzeko era paregabea da.

                Ezin ezezta daiteke pailazo haiek ikaragarrizko lana egiten dutela, eta aldizkari batek dioen bezala “Helduen gorputzean haur bihotza edukitzen jarraitzen duten pailazoak” direla.

Euskal Etxeak

Euskal etxeak edo eusko etxeak, euskal diasporako, euskal herritarrak biltzeko zentroak dira, kultur helburuak dituztenak batez ere: euskara eta dantza ikastaroetatik mus txapelketetaraino, besteak beste.

                Euskal etxeak mundu osoan zehar daude, 150 inguru izango dira. Gehienak Argentinan daudelarik, 62 hain zuzen ere, bertako biztanleriaren %10a gutxi gorabehera euskal jatorrikoa delako. Buenos Aires aldean hedatzen dira gehien bat. 

                Amerikako Estatu Batuak dira euskal etxe gehien dauden herrialdeen zerrendan bigarren tokian dudenak 30 zentrotik gora daudelarik. Euskal etxe guzti hauek NABO (The North American Basque Organizations) erakundeak koordinatzen ditu 1973etik aurrera. Estatu Batuetan 2000. urtean euskal jatorria zuten 57.793 pertsona zeuden erroldatuta. Kalifornian 20.868, Idahon 6.637, Nevadan 6.096, Washingtonen 2.665 eta Oregonen 2.627, hala ere ziurrena da kantitate hauek handiagoak izatea.

            Estatu Espainiarrean esan beharra dago 10 euskal etxe daudela soilik, baina hala eta guztiz ere estatu Frantziarrean baino gehiago daude, azken honetan bi baino ez baitaude.

Euskal etxeez gain, beste hainbat erakunde eta elkarte daude munduan zehar euskal diasporan sar daitezkeenak, horien artean garrantzitsuenetariko bat Center for Basque Studies Renoko ikerketa gunea da.

hona hemen euskal etxeen zerrenda eta beraien helbideak:

• euskal etxeen zerrenda 

euskaraz bizi proiektua

Aurreko sarreran EUSKARAZ BIZI PROIEKTUAZ hitz egin dugu, baina zertan datza proiektu hau? Zein helburu ditu?

Jose Luis Goroztidik jarri zuen martxan, euskararen erabilpena bultzatzea oinarri duela, hau da, eguneroko bizitzan, eskola eremuan zein era informalean  ere euskara erabiltzeko aukera izateko.

Proiektu honek, hainbat baliabide eta estrategia ezberdinak eskaintzen ditu hizkuntzaren erabilpena errazteko eta euskara modu dinamiko batean erabiltzeko, horrela ikasleek, euskara erabiltzen eta  gozatzen ikasten dutelarik.

Proiektu honek hainbat ekintza proposatzen ditu, Argitxorekiko identifikazioa, euskal kulturarekin lotura dituztenak (Olentzaro, Agate Deuna, euskal inauteriak), herri euskaldunetan egiten diren egonaldiak, Euskal Astea, gabonetako show-a, inauterietako jaialdia, ikasturte bukaerako jaia, Euskararen Nazioarteko Egunerako ekintza bereziak, euskara sustatzen dituzten ekitaldietan parte hartu eta unitate didaktikoak landu, etab.